Trần Thị Xuân Mai Phát hiện một vệt sọc lạ trên móng tay thường khởi đầu cho một chuỗi lo lắng âm thầm: “Đây là gì? Liệu có phải dấu hiệu của bệnh ung thư không?”. Hầu hết các trường hợp sọc nâu trên móng tay là lành tính. Nhưng làm sao để biết bạn có nằm trong số 1-3% nguy cơ ung thư hắc tố không? Bài viết này, với sự tham vấn từ các chuyên gia da liễu, sẽ bóc tách từng lớp ý nghĩa đằng sau vệt sọc nâu, cung cấp một “bộ quy tắc” đơn giản để bạn biết chính xác khi nào cần bình tĩnh theo dõi và khi nào phải hành động ngay để giải đáp câu hỏi móng tay có sọc nâu là bệnh gì.
Móng tay có sọc nâu là bệnh gì? Đa số lành tính
Sọc nâu trên móng tay, hay còn gọi là Melanonychia, là tình trạng xuất hiện các vệt sắc tố màu nâu hoặc đen chạy dọc theo móng. Đây là kết quả của việc các tế bào sản xuất sắc tố (melanocytes) ở gốc móng (ma trận móng) hoạt động quá mức, tạo ra melanin và lắng đọng lại trên tấm móng khi nó mọc dài ra.
Điều quan trọng cần nhớ là hơn 80% các trường hợp sọc nâu là lành tính, đặc biệt phổ biến ở những người có làn da sẫm màu do cơ địa sản xuất nhiều melanin hơn. Tuy nhiên, chính vì có một tỷ lệ nhỏ liên quan đến ung thư hắc tố dưới móng (Subungual Melanoma) – một dạng ung thư da nguy hiểm, việc trang bị kiến thức để phân biệt và nhận biết các dấu hiệu cảnh báo là cực kỳ cần thiết.
Dấu hiệu nào cần đi khám và nên khám ở khoa nào?
Thay vì hoang mang, hãy hành động một cách có phương pháp. Lộ trình 4 bước dưới đây sẽ giúp bạn đánh giá mức độ rủi ro và biết chính xác cần làm gì tiếp theo.
Kiểm tra tại nhà theo quy tắc ABCDEF
Quy tắc ABCDEF là công cụ được các bác sĩ da liễu sử dụng để đánh giá sơ bộ nguy cơ của các tổn thương sắc tố dưới móng. Bạn hoàn toàn có thể áp dụng nó tại nhà:
- A (Age – Tuổi): Nguy cơ cao hơn ở độ tuổi 50-70. Sọc nâu xuất hiện ở người trẻ tuổi thường lành tính hơn.
- B (Band/Breadth – Dải sọc/Chiều rộng): Dải sọc có chiều rộng lớn hơn 3mm và có hình dạng không đều (ví dụ: hình tam giác, rộng ở gốc và hẹp ở đầu móng) là dấu hiệu đáng ngờ.
- C (Change – Sự thay đổi): Dải sọc thay đổi nhanh về kích thước, hình dạng hoặc màu sắc trong vài tuần hoặc vài tháng là một dấu hiệu cần lưu ý.
- D (Digit – Ngón tay/chân betroffen): Sọc nâu ở ngón tay cái, ngón chân cái hoặc ngón trỏ có nguy cơ cao hơn các ngón khác.
- E (Extension – Sự lan rộng): Sắc tố lan ra vùng da xung quanh móng (nếp móng gần hoặc hai bên). Đây là dấu hiệu Hutchinson, một cảnh báo quan trọng về khả năng ác tính.
- F (Family/Personal History – Tiền sử gia đình/cá nhân): Tiền sử cá nhân hoặc gia đình có người mắc ung thư hắc tố cũng làm tăng nguy cơ.
5 dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, hãy sắp xếp lịch hẹn với bác sĩ da liễu càng sớm càng tốt:
- Sọc rộng trên 3mm và có màu sắc không đồng nhất (chỗ đậm, chỗ nhạt, có cả màu đen, xám).
- Vệt sọc thay đổi kích thước hoặc đậm màu lên một cách nhanh chóng.
- Sắc tố lan ra vùng da quanh móng (Dấu hiệu Hutchinson).
- Móng tay bị nứt, tách, chảy máu hoặc có vết loét tại vị trí sọc nâu.
- Chỉ có một ngón tay hoặc ngón chân xuất hiện sọc nâu đậm, rõ nét.
Nên khám sọc nâu ở khoa nào?
Khi có những dấu hiệu đáng ngờ, nơi bạn cần đến là Khoa Da liễu (Dermatology). Đây là chuyên khoa chẩn đoán và điều trị các bệnh về da, tóc và móng. Bạn nên tìm đến các bệnh viện đa khoa lớn hoặc bệnh viện chuyên khoa da liễu uy tín để có các thiết bị chẩn đoán hiện đại và đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm.
Cần chuẩn bị gì trước khi đi khám?
Để buổi khám hiệu quả, hãy chuẩn bị trước các thông tin sau:
- Tẩy sạch sơn móng tay: Bác sĩ cần quan sát móng một cách rõ ràng nhất.
- Chụp ảnh quá trình thay đổi: Nếu có thể, hãy chụp ảnh móng tay của bạn hàng tuần để bác sĩ thấy được tốc độ thay đổi của vệt sọc.
- Ghi nhớ thời điểm xuất hiện: Vệt sọc xuất hiện từ khi nào? Có liên quan đến chấn thương nào không?
- Liệt kê các loại thuốc đang dùng: Một số loại thuốc có thể gây thay đổi sắc tố móng.
- Thông tin về tiền sử bệnh: Cung cấp thông tin về tiền sử bệnh của bản thân và gia đình (đặc biệt là ung thư da).
Lý giải các nguyên nhân phổ biến gây ra sọc nâu móng tay
Hiểu rõ các nguyên nhân có thể giúp bạn giảm bớt lo lắng không cần thiết. Chúng được chia thành ba nhóm chính.
Nguyên nhân lành tính: chấn thương, nốt ruồi
- Tăng sắc tố sinh lý: Rất phổ biến ở người da sẫm màu (châu Á, châu Phi), thường xuất hiện nhiều sọc mờ ở nhiều ngón.
- Chấn thương móng: Va đập, kẹp móng tay ở cửa có thể gây tụ máu dưới móng, tạo thành vệt sọc. Vệt này sẽ mọc dài ra và biến mất cùng với móng.
- Nốt ruồi ở gốc móng (Nail Matrix Nevus): Tương tự nốt ruồi trên da, đây là sự tập trung lành tính của các tế bào hắc tố, tạo ra một vệt sọc không đổi theo thời gian.
- Do thuốc: Một số loại thuốc hóa trị, thuốc kháng sốt rét, kháng sinh có thể kích hoạt sản xuất melanin ở móng.
Nguyên nhân từ bệnh lý: vảy nến, thiếu vitamin
- Bệnh hệ thống: Các bệnh như vảy nến, lichen planus, bệnh Addison (suy tuyến thượng thận) có thể ảnh hưởng đến móng.
- Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu vitamin B12 hoặc axit folic hiếm khi gây sọc nâu nhưng cũng là một nguyên nhân có thể xảy ra.
- Nhiễm nấm: Mặc dù thường gây móng có màu vàng, trắng đục, một số loại nấm cũng có thể tạo ra sắc tố sẫm màu.
Nguyên nhân nguy hiểm nhất: Ung thư hắc tố
Đây là nguyên nhân đáng lo ngại nhất dù hiếm gặp. Ung thư hắc tố dưới móng (Subungual Melanoma) chỉ chiếm khoảng 1-3% tổng số ca ung thư hắc tố, nhưng lại cực kỳ nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Các đặc điểm của nó thường trùng khớp với các dấu hiệu “báo động đỏ” đã nêu ở trên, đặc biệt là sự thay đổi nhanh và dấu hiệu Hutchinson.
Chẩn đoán và điều trị sọc nâu móng tay bằng phương pháp nào?
Quy trình chẩn đoán sọc nâu móng tay
Đầu tiên, bác sĩ sẽ hỏi bệnh sử và kiểm tra móng tay của bạn bằng mắt thường. Sau đó, họ sẽ sử dụng một thiết bị gọi là kính soi da (dermatoscope). Đây là một loại kính lúp có nguồn sáng phân cực giúp bác sĩ quan sát các cấu trúc sắc tố dưới móng một cách chi tiết để đánh giá nguy cơ ác tính.
Trường hợp nào cần sinh thiết móng?
Nếu sau khi thăm khám và soi da, bác sĩ vẫn nghi ngờ khả năng ung thư, phương pháp chẩn đoán cuối cùng và chính xác nhất là sinh thiết móng (Nail Biopsy). Bác sĩ sẽ gây tê tại chỗ và lấy một mẫu mô nhỏ từ gốc móng (nơi sản sinh sắc tố) để gửi đi xét nghiệm giải phẫu bệnh. Kết quả này sẽ khẳng định chắc chắn đó là tổn thương lành tính hay ác tính.
Các phương pháp điều trị sọc nâu hiện nay
Phương pháp điều trị phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gây ra vệt sọc:
| Nguyên nhân | Phương pháp điều trị |
|---|---|
| Lành tính (tăng sắc tố, nốt ruồi, chấn thương) | Thường không cần điều trị, chỉ cần theo dõi định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ. |
| Bệnh lý nền (vảy nến, thiếu vitamin) | Điều trị bệnh gốc. Sọc nâu có thể cải thiện khi bệnh được kiểm soát. |
| Ung thư hắc tố dưới móng | Phẫu thuật cắt bỏ rộng khối u là phương pháp điều trị chính. Tùy vào giai đoạn, có thể cần cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ đốt ngón tay/chân và các liệu pháp bổ trợ khác. |
Kết luận
Tóm lại, việc phát hiện một vệt sọc nâu trên móng tay không phải lúc nào cũng là dấu hiệu nguy hiểm. Trong hầu hết các trường hợp, đó chỉ là một hiện tượng lành tính. Tuy nhiên, thay vì phớt lờ hay lo lắng thái quá, chìa khóa là sự quan sát chủ động và hành động kịp thời. Bằng cách áp dụng quy tắc ABCDEF và nhận biết các dấu hiệu “báo động đỏ”, bạn có thể tự đánh giá và biết khi nào cần tìm đến sự tư vấn của bác sĩ da liễu. Việc hiểu rõ móng tay có sọc nâu là bệnh gì không chỉ giúp bạn bảo vệ sức khỏe của mình mà còn mang lại sự an tâm cần thiết trong cuộc sống.
